«​ប្រយ័ត្ន​កំពប់ តែ​អុង​« ជា​​ហេតុការ​​ណ៍ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​​ ដ៏​ជូរ​ចត់​សម្រាប់​ខ្មែរ និងគួរឲ្យចងចាំ

ខ្មោច ហូរ ជីមិញ ចៅហ្វាយនាយរបស់ជនក្បត់ជាតិ ហ៊ុន ណាល់

                                                       
                                              http://www.cdl-srp.blogspot.no
នៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះចៅអធិរាជ វៀតណាម ម៉ិញ ម៉ាង (182០-1841) ការត្រួតត្រារ បស់វៀតណាម មានភាពកា ចសាហាវ និងឃោរ ឃៅជាទីបំផុត។ ចាប់ពីសម័យនោះមក ជនជាតិខ្មែរតែងតែនិយាយ រំលឹករឿង (កំពប់តែអុង) ជាប់ជាប្រចាំរហូតមកដល់​សព្វថ្ងៃ។ នៅសម័យនោះ ពួកទាហានព្រះ ចៅអធិរាជវៀត ណាមកប់ខ្មែរ ដែលប្រឆាំងនិង ពួកគេទាំងរស់ ដោយទុកតែ ក្បាលអោយផុត ពីដីធ្វើជាមុមចង្ក្រានដាំតែ។

នៅពេលដែលអ្នកជាប់ទោស នោះខំរើបម្រាស់ដោយក្ដៅ ឈឺផ្សាខ្លាំងដោយសារដុត ទាំងរស់ ពួកវៀតណាមស្រែកគំរាមថា (ប្រយ័ត្នកំពប់តែអុង)។ ពាក្យតែអុងនេះនៅក្ នុងភាសាវៀតណាម មានន័យថា តែលោកធំ។ ទោះជាជនជាតិខ្មែរមានឋានៈ វណ្ណៈណា ចាស់ឬក្មេង មានអាយុប៉ុន្មានក៏ដោយ គេនិយាយរឿងនេះគ្រប់ៗគ្នាដែលជា អនុស្សាវរីយ៍ ដ៏ជូរចត់ និងខ្លោចផ្សារជាទីបំផុត។ ព្រះចៅ ម៉ិញ ម៉ាង បញ្ជាអោយដូរឈ្មោះខេត្ដខ្មែរទាំង ឡាយ ដាក់ទៅជាឈ្មោះវៀតណាមវិញ។ មានជនជាតិវៀតណាមម្នាក់ៗនៅត្រួតត្រា មើលលើអភិបាល​ខែត្រខ្មែរនិមួយៗ។

វៀតណាមបង្ខំអោយរដ្ឋបាលខ្មែរយកភាសាវៀតណាមមកប្រើ។ពួកឧត្ដមសេនីយ៍ វៀតណាមធ្វើ​ទុក្ខបុក​ម្នេញដល់ព្រះសង្ឃខ្មែរ ព្រោះគេសង្ស័យថា ព្រះសង្ឃខ្មែរនោះ មានគំនិតជាតិនិយម។ ពួកគេវាយ​បំផ្លាញ​ព្រះពុទ្ធបដិមានិងចេតិយទាំងឡាយចោល។ គ្រានោះឧត្ដមសេនីយ៍វៀតណាមឈ្មោះ ទ្រឿង ម៉ិញយ៉ាង ដឹកនាំ និងត្រួតត្រាលើប្ រទេសខ្មែរ។ ការផ្លាស់ប្ដូរគ្នាគ្រប់គ្រងម្ដងពីសៀម និងម្ដងពី​វៀតណាមនេះ មានរយៈពេល ជាច្រើនសតវត្ស។ ដោយសារតែមានហេតុការណ៍ខ្លះដោយសៀមជាប់ដៃធ្វើសង្គ្រាមយូរអង្វែងជាមួយភូមា ហើយវៀតណាមមានការរំខានខ្លះៗពីអ្នកបះ​បោល​ផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន ទើបរារាំងប្រទេសខ្លាំងទាំងពីរនេះ មិនអាចលេបត្របាក់ប្រទេស​ខ្មែរទាំងមូលបាន…។